CHÙA LÁNG (CHIÊU THIỀN TỰ)

Chùa Láng tọa lạc tại làng Láng. Láng hay Kẻ Láng là tên chữ  của làng Yên Lãng, nay thuộc phường Láng Thượng, quận Đống Đa, Hà Nội. Chùa Láng có nhiều nét đặc trưng riêng biệt, bởi đây là ngôi chùa thờ Phật, thờ Thánh, gắn với nhân vật nổi tiếng thời đại đó là Thiền sư Từ Đạo Hạnh.

Thời Lý (1010 – 1225)  Phật giáo phát triển cực thịnh. Chùa chiền được xây dựng và mở mang nhiều. Ở Thăng Long, Hà Nội, thời kỳ này nhiều ngôi chùa được trùng tu, xây dựng như các chùa: Trấn Quốc, Hòe Nhai, Một Cột, Kim Liên và chùa Láng. Trong đó, chùa Láng có nhiều nét đặc trưng riêng biệt, bởi đây là ngôi chùa thờ Phật, thờ Thánh, gắn với nhân vật nổi tiếng thời đại đó là Thiền sư Từ Đạo Hạnh.

Chùa Láng có tên chữ là Chiêu thiền tự. Bia tạo lệ chùa Chiêu Thiền (Chiêu Thiền tạo lệ tự bi) được khắc vào năm Thịnh Đức thứ 4 (1656) còn lưu giữ tại chùa đã giải thích tên chùa như sau:  “Đất phúc cõi thiêng duy có chùa Chiêu Thiền bậc nhất. Vì có điềm tốt rõ rệt, nên gọi là “Chiêu”. Đây là nơi sinh ra Thiền sư Đạo Hạnh nên gọi là Thiền”.

Chùa Láng được xây dựng từ thời vua Lý Thần Tông (1128 -1138) ở ngay trên nền nhà cũ của ông bà Từ Vinh thân sinh ra vị thiền sư nổi tiếng Từ Đạo Hạnh. Thiền sư Từ Đạo Hạnh từng tu tại chùa Phật Tích (Sài Sơn- Hà Nội) và theo sách Hoàn Long huyện chí, Từ Đạo Hạnh từng sang Tây Thiên học phép Phật, biết cưỡi mây, đạp nước, bay lên trời, chui xuống đất, kì diệu khôn lường. Sau khi Từ Đạo Hạnh lên núi Sài Sơn tu luyện, hóa thân đã đầu thai vào làm con trai của Sùng Hiền hầu, (em ruột Lý Nhân Tông) rồi được truyền ngôi vua là Lý Thần Tông. Chùa Láng ngoài thờ Phật còn thờ Từ Đạo Hạnh và Lý Thần Tông.

 

Cũng như chùa Thầy, 2 chùa Keo (Nam Định, Thái Bình), đây là ngôi chùa có kiến trúc dạng “đền thờ” mà tính chất đền ở thời xưa có lẽ khá mạnh mẽ. Ngoài thờ Phật với nhiều tượng quý, thì việc thờ Thánh Từ Đạo Hạnh dưới tư cách một ông tổ “đạo sĩ” đã được hết sức quan tâm. Đôi khi người ta quên mất đó là chùa, và họ Từ là nhà sư, nên kế tục sau ông đã một thời là ông Thống hoặc bà Tự mang tư cách một thầy cúng có yếu tố phù thủy. Cũng vì thế khó tìm được ở đây những tháp hoặc nhà tổ cổ.

Những kiến giải trên hoàn toàn có lý khi chúng ta khám phá ngôi chùa này. Chùa có 2 tam quan, trong đó tam quan ngoại được giới nghiên cứu cho rằng có tính chất nghi môn của cung vua phủ chúa thời Lê trung hưng (1533-1789) với 4 trụ cột vuông to và ba mái nhỏ uốn cong gắn vào sườn cột. Tam quan này được coi là tam quan mẫu cho các công trình văn hóa khác trùng tu sau này như cổng đền Voi Phục, cổng chùa Tây Phương và cổng đình Kim Liên (Hà Nội).

Bia tạo lệ chùa Chiêu Thiền ca ngợi cảnh sắc chùa Láng: “Thế giới này dứng đầu cả ba nghìn thế giới. Cõi Thiền này vượt hẳn ba mươi sáu cõi thiền. Thật là danh lam bậc nhất, thế gian không có chùa nào sánh kịp. Khí tốt Phượng Thành bên hữu tỏa khắp, dòng sông Tô Lịch bên tả lượn vòng. Nhị Hà nghìn dặm quanh kinh đô uốn khúc, như rồng xanh lớp lớp chầu về, Tản Viên dãy núi đầy khí đẹp hướng vào, như hổ trắng đàn đàn đến họp.

Đây là cảnh đẹp nhất vùng Sơn Nam

Đất thiêng hun đúc của quý, người tài;

Trời khéo giáng sinh mẹ Thánh, con Phật”

Kiến trúc chùa Láng có nét độc đáo mà có lẽ ít thấy trong các ngôi chùa ở Hà Nội là nhà bát giác. Nhà bát giác, còn có tên khác là nhà Bảo Cái được xây dựng ở giữa sân chùa. Nhà bát giác có mái chồng 2 tầng, 16 mái, trên đắp 8 con rồng, biểu trưng cho 8 đời triều vua Lý (Lý đế bát triều)

Tọa lạc giữa vùng đất đã đô thị hóa, dân cư đông đúc nhưng chùa Láng vẫn giữ nguyên nét xưa. Vườn chùa, vườn tháp Tổ sau chùa là một không gian tĩnh mịch, những ngôi mộ tháp có niên đại hàng trăm tuổi là hình ảnh để khách thập phương tưởng nhớ công đức của những nhà sư đã trụ trì, đóng góp cho Phật pháp và trùng tu chùa.

Ngày nay, chùa Láng không chỉ là di tích lịch sử, mà còn là một thắng cảnh của Hà Nội.