CHÙA BỬU PHONG

Chùa tọa lạc trên núi Bửu Long, thuộc xã Tân Bửu, thành phố Biên Hòa, tỉnh Đồng Nai. Chùa Bửu Phong được dựng vào thế kỷ XVII, và  là ngôi chùa cổ có niên đại sớm của Đồng Nai, với lối kiến trúc và các chạm trổ, trang trí hoa văn tinh vi độc đáo mang màu sức tâm linh huyền bí, là kiệt tác mang đậm phong cách dân tộc của nền văn hoá nghệ thuật Việt Nam .

Đầu thế kỷ XVII, Bửu Long còn là vùng rừng núi hoang vu thuộc Chân Lạp. Năm 1616, một nhà sư người Việt theo sự bang giao Lạp – Việt đã đặt chân lên đất này, thấy cảnh núi non tươi đẹp, sư xin lập một am tranh đơn sơ, đặt tên là Bửu Phong tự. Ông tự xưng là Bửu Phong thiền sư. Từ khi có ngôi chùa, dân chúng các nơi tụ tập về sinh sống đông dần lên. Nhà sư đặt tên vùng đất này Bửu Long – 寳龍，ngụ ý đây là vùng đất thiên có thế ẩn của rồng.

Dân tụ về càng đông, xóm Bửu Long trở thành ấp Bửu Long rồi xã Bửu Long…. Về sau, một thầy địa lý đến thăm vùng đất này cho biết đây là nơi rồng ẩn. Ông giải thích rằng: chùa Bửu Phong tọa lạc trên trái châu của rồng (tức núi Bình Điện), núi kế bên hướng về trái châu là nơi rồng ẩn (núi Long Ẩn hiện nay). Rồng ẩn mình trong lòng đất, có khúc ẩn, khúc hiện, quả là đất lành muôn thuở.

Vào cuối thế kỷ XVIII, số người Hoa đến vùng đất này sinh sống ngày càng đông, trong đó có những người mộ đạo Phật đã xây cất lại ngôi chùa bằng gạch ngói. Họ đã mời thiền sư Thành Trí, pháp danh Pháp Thông – Thiện Hỉ, thuộc Thiền phái Tào Động thế hệ thứ 36, đến trụ trì và tôn làm vị Tổ đầu tiên của chùa. Lúc này, ngôi chùa có  kiến trúc kiểu chữ Tam – 三, gồm ngôi chánh điện, giảng đường và nhà thờ tổ.

Theo tài liệu của ông Nguyễn Hiền Đức in trong sách Thiền sư Việt Nam của hoà thượng Thích Thanh Từ, thì hoà thượng Pháp Thông không có đệ tử thay thế, nên sau khi ngài viên tịch, thiền sư Viên Quang (người Minh Hương thuộc Thiền phái Lâm Tế đời thứ 36) được cử về trụ trì chùa Bửu Phong. Năm 1760, thiền sư Viên Quang đã trùng tu chùa này.

Năm 1829, Tham tướng Nguyễn Văn Hiệp và Hương bảo Nguyễn Văn Tâm đã tổ chức xây cất mở rộng ngôi chùa. Năm 1898, hoà thượng Pháp Truyền tiếp tục trùng tu giảng đường, nhà tổ… Năm 1944, hoà thượng Huệ Quang tổ chức trùng tu và mở rộng hậu đường. Năm 1963, yết ma Thiện Giáo cho xây đài Quan Thế Âm trước chùa. Năm 1964, hoà thượng Huệ Thành cho xây đài Tam Thế Phật trên cụm tảng đá thiên nhiên xếp chồng lên nhau ở phía bên trái của ngôi chùa.

Từ năm 1974 đến nay, chùa Bửu Phong trở thành chùa ni, chỉ có các sư cô ở tu tập. Ni sư Huệ Hương đã không ngừng sửa chữa và trang trí để ngôi chùa được trang nghiêm. Giữa năm 2005, ni sư tiếp tục cho trùng tu nhà thờ tổ, chánh điện và xây dựng, sửa chữa thêm một số hạng mục trong khuôn viên chùa đã bị hư hỏng. Trong đó, có hai con rồng uốn mình phủ phục hai bên bậc thang lên chùa.

Cổng tam quan chùa nằm dưới chân núi Bình Điện, bên trục lộ 24. Từ đây, du khách leo lên 99 bậc đá, vừa tới độ cao 30 m sẽ gặp Bửu Phong cổ tự nằm thấp thoáng sau cây bồ đề lớn. Chùa được xây dựng trên một mỏm đá khá bằng phẳng, kiến trúc theo kiểu chữ Tam – 三, giống như hầu hết các chùa xưa ở miền Nam hay các chùa đời Trần ở miền Bắc. Chùa gồm có các hạng mục: chánh điện, giảng đường và nơi thờ tổ. Chùa được xây dựng bằng gạch thẻ, vôi hợp chất, mái lợp ngói âm dương. Nền lót gạch vuông tài và gạch bông. Bộ khung vì kèo làm bằng gỗ núi rất tốt. Mặt tiền chùa nhìn về hướng Đông Bắc, được trang trí các hoa văn đắp nổi bằng mảnh sành, mảnh sứ rất công phu và độc đáo. Hai câu đối ở hai cột chính nói lên ý nghĩa của tên chùa:

寳岳配提依鷲嶺

風山群美似奇園
Bửu nhạc phối đề y Thứu Lĩnh
Phong sơn quần mỹ tự Kỳ Viên

Vietgle dịch:

Bửu nhạc trập trùng như Thứu Lĩnh

Phong sơn rạng rỡ tựa Kỳ Viên

Trung tâm ngôi chánh điện thờ Phật Di Đà Tam Tôn, Đức Phật Thích Ca, Ngọc Hoàng thượng đế, Bồ Tát Văn Thù, Bồ Tát Phổ Hiền. Hai bên tả hữu thờ Quan Công và Tổ sư Đạt Ma. Ngoài ra còn có hương án thờ Bồ Tát Di Lặc, Bồ Tát Địa Tạng và bàn thờ Thập Điện Diêm Vương. Ngôi bảo tháp sau chánh điện thờ Xá Lợi Phật.

Trước chùa, dưới chân núi là những ô ruộng xanh mượt. Phía sau chùa 500 m có sông Đồng Nai uốn khúc. Bên trái có đá Thanh Long (còn gọi là Hàm Rồng), bên phải có hang Bạch Hổ và đài Tam thế Phật. Xung quanh chùa có nhiều cây cối mọc um tùm, rậm rạp. Nhiều tảng đá to nhỏ tạo hình kỳ dị. Tảng nhỏ có hình như voi, thấp như rùa, cá và nhiều pho tượng lộ thiên khá lớn. Đặc biệt, giếng nước phía sau chùa do vua Gia Long cho đào để lấy nước sử dụng trong thời gian trốn chạy do quân Tây Sơn đến nay vẫn còn. Chùa còn giữ lại nhiều bình hoa, chén, đĩa, bát nhang cổ từ đời Thanh và một số tượng Phật nhỏ bằng đồng.

Chùa Bửu Phong đã đã được Bộ Văn hoá – Thông tin công nhận là di tích lịch sử – văn hoá quốc gia từ tháng 04 – 1991. Lễ giỗ tổ khai sơn của chùa được tổ chức vào ngày 12 – 08 âm lịch với sự tham gia của đông đảo bà con trong vùng và du khách khắp nơi.